Almenningur á Íslandi borgar enn og aftur brúsann af sukki annarra

Ég á góðar æskuminningar, en minnist nokkurra neikvæðra hluta úr æsku minni (1971-1991), kjarnorkuógnarinnar, kólnun jarðar og síðan efnahagsóreiðu, sem birtist í neikvæðum viðskiptajöfnuði, gengisfellingum, verðbólgu, verkföllum, víxlhækkunum verðlags og launa. 

Þetta var samt ekki jafn slæmt fyrir alla Íslendinga, því óðaverðbólgan gerði þeim einstaklingum og fyrirtækjum, sem aðgang höfðu að lánsfé, kleyft að stofna til skulda og fjárfesta í eignum, sem héldu verðgildi sínu í óðaverðbólgunni á meðan skuldirnar fuðruðu upp í verðbólgubálinu. Þannig komu margir undir sig fótunum með því að kaupa sér íbúð, hús eða byggja upp fyrirtæki, sem þeir borguðu í raun lítið sem ekkert fyrir. Aðrir fengu námslán, sem voru í raun námsstyrkur, því enginn borgaði nema brotabrot af þeim til baka. Með setningu Ólafslaga árið 1979 var verðtrygging fjárskuldbindinga tekin upp með viðmiðun við lánskjaravísitölu og þá tók annar hryllingur við - verðtryggingin.

Allir sem voru með erlendar skuldir á þessum árum - ríkissjóður og ríkisbankarnir - voru stórskuldugur. Á árunum 1971-1991 lifðum við - líkt og síðastliðin 4 ár - um efni fram. Segja má að allt frá árinu 1991 hafi allir, sem eru 50 ára og yngri, verið beint og óbeint að borga upp húsnæðislán, námslán og önnur lán, sem tekin voru erlendis og spýtt var inn í íslenska hagkerfið á þessu tímabili. Við lærðum hins vegar á þessum mistökum og undanfarin 15 ár hefur ríkissjóður verið einstaklega vel rekinn og er nú nánast skuldlaus. Það er því ekki við neinn að sakast á stjórnarheimilinu, hvað það atriði varðar. Það þarf þó ekki vitnanna við til að sjá að efnahagsstjórnin hefur að öðru leyti ekki verið upp á marga fiskana undanfarin ár.

Bankarnir okkar, fjárfestingarfyrirtæki og ýmsir fjárfestar, sem virðast í fljótu bragði hafa gerst gírugir og fjárfest og lánað óskynsamlega og tekið fyrir því erlend lán, eru hins vegar svo skuldsett að okkur Íslendingum stendur veruleg ógn af. Í sumum tilfellum virðast eignir ekki duga fyrir skuldum.

Eftir tíu ára tíma stöðugleika gerðu margir einstaklingar á borð við mig - sem voru og eru í tryggri og góðri vinnu - þau mistök fyrir 4-5 árum að reyna að gera langtímaáætlun um fjármál sín. Þeir keyptu hús með viðráðanlegum afborgunum, tóku bílalán og sumir jafnvel flatskjá. Einhverjir fóru hugsanlega offari og bættu við húsi erlendis eða rifu allt út úr húsum sínum og endurnýjuðu - flestir kusu þó meðalveginn. Á þessum tíma átti ég um 270.000 kr. eftir til að lifa af þegar ég var búinn að borga mínar mánaðarlegu skuldbindingar (húsnæðislán, bílalán, tryggingar, námslán o.s.frv.). Það var engum vandkvæðum bundið að lifa af þessari fjárhæð og allt gekk vel í 4-5 ár. Ég var jafnvel kominn með þá draumóra að ég lifði í ósköp venjulegu landi í Evrópu. Nú hafa lánin og verðhækkanir líklegast skert þessar eiginlegu ráðstöfunartekjur mínar um 30-40.000 og ekkert lát virðist vera á þeirri skerðingu. Tekjumegin á rekstrarreikningi er ekkert að bætast við.

Það er því kunnugleg saga, sem borin er á borð fyrir Íslendinga 35 ára og eldri þessa dagana og óþægileg endurtekning frá ástandinu 1971-1991. Það er óljúft fyrir mig sem sjálfstæðismann að viðurkenna að það var ekki vinstristjórn í landinu þegar þetta gerðist.

Fyrst borguðum við sukkið og svínaríið frá 1971-1991 og nú virðist allt stefna í að almenningur taki einnig skellinn fyrir sukkið í erlendum fjárfestingum og slæma efnahagsstjórn á síðastliðnum árum. Draumar mínir og vonir að Ísland væri hugsanlega "venjulegt" land eru að engu orðnir.

Er hægt að sætta sig við að skuldinni - í orðsins fyllstu merkingu - sé alfarið skellt á almenning í landinu? Er kannski engin önnur lausn til en að skella skuldinni á almenning?

Almenningur ber ekki ábyrgð á efnahagsstjórn landsins eða óskynsamlegum fjárfestingum hér á landi eða erlendis.

Ég skal taka ábyrgð á sjálfum mér, en ég er ekki til í að taka aftur ábyrgð á málum þeirra sem ábyrgðina bera á efnahagsstjórninni í landinu og slæmum fjárfestingum undanfarin 3-4 ár. Þeir geri það sjálfir.

Ógnvænleg efnahagsþróun

Athugasemdir

[Jón Aðalsteinn Jónsson, 6.9.2008 kl. 10:03]

Sammála þér við hljótum að geta gert eitthvað eg torði þessi ár lika og var eins og þu orðin nokkuð ánægður með allt og sagði börnunum sögur frá þessum ljóta tíma En nú sitja þau i sömu súpu föst í vitahring sem að þau eiga enga sök á. Tek það fram að ég keypti ekki flatstskjá en með sama áframhaldi tekur það ca 8 mánuði þangað til að það verður ekki borð fyrir báru hér og var þó ekki offjárfest hér.